“น่าน เมืองเก่ามีชีวิต” นี่คือนิยามและแนวคิดในการพัฒนาเมือง น่านสู่การเป็นเมืองมรดกโลก และเมืองที่มีการบริหารจัดการการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน สอดรับกับแนวนโยบายของ “องค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน(องค์การมหาชน)” หรือ อพท. ที่ได้คัดเลือกเมืองน่านเป็นหนึ่งในพื้นที่พิเศษ พร้อมกับชูให้การปั่นจักรยานเป็นหนึ่งในกิจกรรมสำคัญของการท่องเที่ยวเมืองน่าน

เพราะน่านวันนี้ได้ชื่อว่าเป็นเมือง แห่งการท่องเที่ยวด้วยจักรยานในอันดับต้นๆของเมืองไทย เนื่องจากตัวเมืองน่านมีรถราไม่พลุกพล่าน ทางจังหวัดได้ตีเลนจักรยานไว้ให้ และสถานที่ท่องเที่ยวสำคัญๆส่วนใหญ่ก็อยู่ไม่ไกลกัน และนี่คือ 2 เส้นทางปั่นจักรยานล่องน่าน ในระยะใกล้ ระยะกลาง ซึ่งเป็น 2 ทางเลือกเด่นๆสำหรับนักปั่นทั้งมืออาชีพ มือสมัครเล่น และผู้ที่มีหัวใจรักการปั่นจักรยานเที่ยวทั้งหลายได้สัมผัสกับเมืองเก่าที่ มีชีวิต

1. ปั่นม่วนใจในเส้นทางหัวแหวนเมือง

ตัวเมืองน่านมีศูนย์กลางทางการท่องเที่ยวอยู่ที่ “หัวแหวนเมืองน่าน” หรือ“ข่วงเมือง” ซึ่งเป็นพื้นที่ปั่นจักรยานท่องเที่ยวสุดฮิตประจำเมืองน่าน

บริเวณข่วงเมืองมีไฮไลท์อยู่ที่ “วัดภูมินทร์” อีกหนึ่งวัดสำคัญชื่อดังคู่บ้านคู่เมืองน่าน วัดนี้มีโบสถ์และวิหารอยู่ในหลังเดียวกัน ภายในโดดเด่นไปด้วยพระประธานจตุรทิศ รวมไปถึงภาพจิตกรรมฝาผนังอันสวยงามสุดคลาสสิก โดยเฉพาะกับ “ภาพกระซิบรักบันลือโลก” และ “โมนาลิซ่าเมืองน่าน” อันเลื่องชื่อ

ใกล้ๆกับวัดภูมินทร์ยังมี “วัดมิ่งเมือง” สถานที่ประดิษฐานเสาหลักเมืองน่าน ที่ภายในดูอลังการไปด้วยงานศิลปะปูนปั้นสีขาวอันโดดเด่นสวยงาม

ขณะที่เยื้องจากแยกข่วงเมืองไปหน่อยจะเป็น “วัดพระธาตุช้างค้ำ” ที่โดดเด่นไปด้วยเจดีย์ทรงลังกามีงานปูนปั้นรูปช้างประดับบริเวณฐาน และ“พระพุทธนันทบุรีศรีศากยมุนี” พระพุทธรูปอันงดงามขรึมขลังที่ประดิษฐานอยู่ในพระวิหาร

ตรงข้ามกับวัดพระธาตุช้างค้ำจะเป็น “พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติน่าน” แหล่งรวบรวมศิลปวัตถุสำคัญๆมากมาย โดยเฉพาะ“งาช้างดำ”หนึ่งเดียวในเมืองไทยที่ถือเป็นอีกหนึ่งสัญลักษณ์ของเมืองน่าน

ส่วนถ้าปั่นเลยจากพิพิธภัณฑ์ไปหน่อยจะเป็น “วัดหัวข่วง” ที่โดดเด่นไปด้วยหอไตรเก่าแก่อันสวยงามสมส่วน นับเป็นอีกหนึ่งวัดอันทรงเสน่ห์คู่เมืองน่านที่ไม่ควรพลาดการเที่ยวชมด้วย ประการทั้งปวง

2. ปั่นม่วนใจในเส้นทางเวียงภูเพียงแช่แห้ง

“วัดพระธาตุแช่แห้ง” ตั้ง อยู่ที่ ต.ม่วงตึ๊ด อ.ภูเพียง ที่เลยออกนอกเมืองไปหน่อย ซึ่งนี่ถือเป็นอีกหนึ่งเส้นทางปั่นจักรยานยอดนิยมของนักท่องเที่ยว โดยจากตรงข่วงเมืองเราต้องปั่นไปทางแม่น้ำน่าน แล้วไปข้ามสะพานพัฒนาภาคเหนือมุ่งหน้าสู่วัดพระธาตุแช่แห้ง

วัดพระธาตุแช่แห้ง มีองค์พระธาตุแช่แห้งสิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองน่านสีทองอร่ามตั้ง ตระหง่าน เป็นพระธาตุประจำปีคนเกิดปีเถาะ(กระต่าย) ข้างองค์พระธาตุเป็นที่ตั้งของ วิหารหลวงที่ภายในประดิษฐานพระประธานคือ“พระเจ้าล้านทอง” อันงดงามขรึมขลังเปี่ยมศรัทธา ขณะที่เหนือขึ้นไปบนหน้าบันประตูทางเข้าวิหารมีลวดลายปูนปั้น รูปพญานาค 8 ตัว เกี่ยวกระหวัดกันเป็น 3 ชั้นอันแฝงไปด้วยปริศนาธรรมให้ขบคิด

ที่วัดพระธาตุแช่แห้งยังมีสิ่งน่าสนใจ อีกหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น องค์พระนอน พระเจ้าทันใจ เจดีย์จำลองแบบมาจากเจดีย์ชเวดากองของพม่า รวมไปถึงบันไดนาคตัวยาวตรงปากทางขึ้น ซึ่งถือเป็นอีกหนึ่งสัญลักษณ์ของวัดแห่งนี้

อนึ่งนักท่องเที่ยวส่วนใหญ่เมื่อปั่น จักรยานมาเที่ยววัดพระธาตุแช่แห้งแล้วจะปั่นกลับ แต่ใน ต.ม่วงตึ๊ด ยังมีจุดน่าสนใจให้ปั่นเที่ยวชมกัน เป็นเส้นทางปั่นจักรยานระยะกลางโซนใหม่ที่ทาง อพท. ได้จัดกิจกรรม“ปั่นล่องน่าน”ขึ้นเมื่อไม่นานมานี้เพื่อเป็นการนำร่อง โดยเราปั่นจากวัดพระธาตุแช่แห้งขึ้นเนินไปอีกหน่อยก็จะเป็นเส้นทางเลี้ยวขวาสู่ “บ้านหนองเต่า” ชุมชนที่มาของภาพ และข้อมูลกไปด้วยสีสันความน่าสนใจ

บ้านหนองเต่า เป็นชุมชนเศรษฐกิจพอเพียงที่ชาวชุมชนมีความสามัคคีร่วมแรงร่วมใจกัน นำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาเป็นแนวทางในการดำเนินชีวิต ภายในหมู่บ้านหนองเต่าได้มีการจัดตั้งกลุ่มอาชีพต่างๆในชุมชน มีการปลูกผักปลอดสารพิษ ปลูกพืชผักสมุนไพร ทำนาโยน เพาะเมล็ดพันธุ์เอง เลี้ยงไก่ เลี้ยงปลา เลี้ยงกบ และเลี้ยงสัตว์ 2 ชนิดที่นักท่องเที่ยวให้ความสนใจเป็นอย่างมากก็คือ “จิ้งหรีด” กับ “ตุ๊กแก”

สำหรับใครที่มาของภาพ และข้อมูลเที่ยวบ้านหนองเต่าหากติดต่อมาเป็นหมู่คณะ สามารถแจ้งให้ทางชุมชนจัดเตรียมจิ้งหรีดที่เพาะเลี้ยงมาทำ“จิ้งหรีดทอด”ของกินเล่นแสนอร่อย ที่หลายคนกินที่นี่ไม่พอยังนำใส่ถุงติดไม้ติดมือกลับไปด้วย

จากบ้านหนองเต่า มีเส้นทางปั่นจักรยานชมหมู่บ้าน ผ่านท้องทุ่งนา กลับไปสู่แม่น้ำน่านบนเส้นทางบ้านท่าล้อ-วัดศรีบุญเรือง ไปข้ามแม่น้ำน่านที่สะพานศรีบุญเรือง ปั่นเลียบไปตามบ่อบำบัดที่ชวนเพลิดเพลินไปด้วยวิวทิวทัศน์ 2 ข้างทาง ก่อนจะปั่นไปต่อปิดท้ายกันที่ “วัดเจดีย์”

วัดเจดีย์ ตั้งอยู่ที่ ต.ดู่ใต้ อ.เมือง ภายในวัดโดดเด่นเป็นสง่าด้วย “พระธาตุโสฬสเจดีย์” ที่หมายถึงเจดีย์ของสวรรค์ชั้นที่ 16 องค์สีทองอร่าม โดยที่ส่วนฐานของเจดีย์นั้นประดับตกแต่งด้วยงานปูนปั้นแบบปูนเปลือยฝีมือ ประณีตอ่อนช้อยสวยงาม

นอกจากนี้ที่วัดเจดีย์ยังมีองค์พระ ประธานในโบสถ์ และหลวงพ่อทันใจที่หน้าโบสถ์ และหลวงพ่อเทพนิมิตที่ประดิษฐานอยู่ด้านหนึ่งของพระธาตุโสฬสเจดีย์ให้ชาว พุทธได้สักการบูชา ก่อนที่จะปั่นกลับเข้าเมืองไปสู่จุดเริ่มต้นที่ข่วงเมืองอีกครั้ง

สำหรับเส้นทางปั่นจักรยานเที่ยวทั้ง 2 สายในระยะสั้น ระยะกลางนั้น ถือเป็นอีกหนึ่งมนต์เสน่ห์แห่งการเที่ยวน่าน เมืองเก่ามีชีวิต ซึ่งการปั่นจักรยานเที่ยวเมืองน่านนั้น นอกจากเราจะได้ประโยชน์เนื่องจากได้ออกกำลังกายไปในตัวแล้ว ยังเป็นการช่วยลดโลกร้อนสอดรับกับแนวทาง “การท่องเที่ยวที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม”หรือ“โลว์ คาร์บอน”

อีกทั้งการปั่นจักรยานเที่ยวยังให้คุณค่าของ“การท่องเที่ยวแบบเนิบช้า” หรือ “Slow Travel” ที่ให้เราได้เที่ยวสัมผัสกับบ้านเมือง วิถีชุมชน ศิลปวัฒนธรรม ไปอย่างละเลียดไม่เร่งรีบ หากแต่ได้คุณค่าและอรรถรสอย่างเต็มเปี่ยม